Η Στρατηγική Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης-Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (ΟΧΕ-ΒΑΑ) της πόλης της Ρόδου σχεδιάζεται από τον Δήμο Ρόδου σε συνεργασία με εξωτερικό Σύμβουλο με στόχο την επίτευξη όσον το δυνατόν υψηλότερης ποιότητας ζωής για όλους τους συμπολίτες κατοίκους και επισκέπτες της πόλης και τη διατήρηση της ποιότητας αυτής για τις μελλοντικές γενιές. Το παρόν αποτελεί τη σύνοψη των βασικών σημείων της προτεινόμενης στρατηγικής της ΟΧΕ-ΒΑΑ προκειμένου να βοηθηθούν οι συμμετέχοντες στη διαβούλευση να αποκτήσουν σαφή εικόνα επί των θεμάτων που τίθενται στο ερωτηματολόγιο.

Η Περιοχή Παρέμβασης της ΟΧΕ-ΒΑΑ

Η Περιοχή παρέμβασης της στρατηγικής της ΟΧΕ-ΒΑΑ περιλαμβάνει:

• Το βόρειο τρίγωνο της πόλης της Ρόδου (βορείως των οδών Παπαλουκά, Ελευθερίου Βενιζέλου, Εθνάρχου Μακαρίου και Αλεξάνδρου Παπάγου) που φιλοξενεί σχεδόν το σύνολο των διοικητικών λειτουργιών της πόλης, και το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών δραστηριοτήτων και των δραστηριοτήτων περί τον τουρισμό.
• Το δυτικό τμήμα της νεότερης πόλης (εκτός των τειχών) που αναπτύχθηκε μέσα στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα και εκτείνεται από τη μεσαιωνική πόλη – μέσω της οδού Μεγάλου Κωνσταντίνου – μέχρι τις οδούς Εθνικής Αντίστασης και Παρθενόπης, και μέσω του λόφου Μόντε Σμιθ μέχρι τη δυτική ακτογραμμή. Η περιοχή αυτή περιλαμβάνει κυρίως κατοικία, αλλά και σημαντικές λειτουργίες εκπαίδευσης και ένα σημαντικότατο απόθεμα πρασίνου.
• Τέλος περιλαμβάνεται και ένα τμήμα της χερσαίας λιμενικής ζώνης στο Λιμένα Ακαντιάς.

Παράλληλα, στο πλαίσιο προώθησης θεματικών δράσεων ο οριζόντιος χαρακτήρας τους καθιστά ικανή την υλοποίηση παρεμβάσεων και σε άλλα σημεία της Ρόδου.

Προκλήσεις και Αποκρίσεις

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ρόδος γενικά - και ειδικότερα η περιοχή παρέμβασης - είναι σύνθετες.

Στον τομέα της κυκλοφορίας, της αστικής κινητικότητας και των μεταφορών, , κύρια πρόκληση αποτελεί η ελάφρυνση των κυκλοφοριακών φόρτων και της στάθμευσης στο κέντρο της πόλης (ιδίως κατά την τουριστική περίοδο) – ώστε να γίνει πιο βιώσιμο το κέντρο της πόλης - και η συγκράτηση της κυκλοφορίας οχημάτων και της στάθμευσης περιμετρικά, ενθαρρύνοντας παράλληλα τις βιώσιμες μετακινήσεις. Μειονέκτημα προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί το πολύ μικρό δίκτυο κίνησης πεζών (πεζόδρομοι) το οποίο χρειάζεται να επεκταθεί, η παντελής έλλειψη δικτύου ήπιας κυκλοφορίας και ποδηλατοκίνησης. Ευτυχώς το ανάγλυφο της περιοχής παρέμβασης - κυρίως στο βόρειο τρίγωνο - προσφέρεται για την προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αναπτυχθούν βιώσιμες μέθοδοι συγκοινωνίας με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, την χρήση ποδηλάτων και λοιπών εναλλακτικών μέσων μεταφοράς.

Στον τομέα των αστικών χρήσεων γης και του πράσινου στην πόλη, βασική πρόκληση αποτελεί ο συνδυασμός των τουριστικών χρήσεων με την κατοικία (κατάληψη χώρων, θόρυβος, αυξανόμενες αξίες γης, υψηλή κυκλοφορία οχημάτων και πεζών, αισθητική οπτική υποβάθμιση σε περιοχές συγκέντρωσης καταστημάτων), ενώ μικρότερης έντασης συγκρούσεις χρήσεων γης εντοπίζονται στον τερματικό σταθμό ΚΤΕΛ και στο αμαξοστάσιο ΔΕΣ ΡΟΔΑ, τα οποία χρειάζεται να μετακινηθούν. Επίσης, πρόκληση αποτελεί η συντήρηση και αναβάθμιση του σημαντικού πρασίνου της περιοχής παρέμβασης (80 στρέμματα Πάρκων και χιλιάδες δένδρα σε δενδροστοιχίες) ώστε να αποτελεί έναν προσφιλή χώρο άθλησης, ξεκούρασης και αναψυχής τόσο για τους κατοίκους, όσο και για τους επισκέπτες. Παράλληλα, επιτακτική είναι η δημιουργία νέων προτύπων για το σχεδιασμό των υπαίθριων χώρων (όπου η στάθμευση θα συνδυάζεται με το πράσινο, την αναψυχή, την άθληση και την πολιτική προστασία).

Στον τομέα της βιωσιμότητας, της διαχείρισης της κλιματικής αλλαγής & των κινδύνων, και της αειφορίας, σημαντικές είναι οι ανάγκες ενεργειακής αναβάθμισης σε δημόσια κτίρια και υποδομές (π.χ. κτίρια διοίκησης, σχολεία, αντλιοστάσια, κ.α.) και η εξοικονόμηση πόρων στο δημόσιο χώρο (π.χ. ύδρευση και άρδευση). Λόγω της μεγάλης τουριστικής κίνησης, η Ρόδος είναι μία πόλη με μεγάλες καταναλώσεις νερού αλλά και μεγάλη παραγωγή Αστικών Στερεών Αποβλήτων, πρακτικές που δεν είναι βιώσιμες και επιβάλλουν μεγάλες πιέσεις στα συστήματα όπως και στις υποδομές του Δήμου. Ταυτόχρονα τα ποσοστά επανάχρησης και ανακύκλωσης είναι πολύ μικρά και πρέπει επειγόντως να αυξηθούν. Τέλος η περιοχή παρέμβασης μπορεί να μην αντιμετωπίζει προβλήματα αέριας ρύπανσης ή θερμικής νησίδας λόγω του ευνοϊκού κλίματος της Ρόδου, ούτε σημαντικά προβλήματα πλημμυρικού κινδύνου (λόγω απουσίας ρεμάτων), αντιμετωπίζει όμως σημαντικούς φυσικούς κινδύνους όπως οι σεισμοί και οι κατολισθήσεις στο λόφο Μόντε Σμιθ.

Στον τομέα της προσβασιμότητας επιτακτική ανάγκη είναι να διορθώσουμε το μη φιλικό σχεδιασμό της πόλης για άτομα με αναπηρίες ή ειδικές ανάγκες – όπου αυτός παρατηρείται σήμερα - δηλαδή το χαμηλό βαθμό προσβασιμότητας σε παιδικές χαρές, παραλίες, μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους και δημόσια κτίρια, τον εξαιρετικά χαμηλό βαθμό προσβασιμότητας στο δίκτυο κίνησης πεζού και το πολύ περιορισμένο προσβάσιμο περιορισμένο (π.χ. μουσειακές συλλογές, ψηφιακές υπηρεσίες, κ.α.). Η αναβάθμιση της προσβασιμότητας είναι εξαιρετικά σημαντική όχι μόνο για τους κατοίκους της πόλης αλλά και για τους επισκέπτες. Για να επιτευχθεί αυτό θα χρειαστεί τόσο η αναβάθμιση του δημόσιου χώρου (στενά πεζοδρόμια, εμπόδια στα πεζοδρόμια, έλλειψη ή μη λειτουργικές ράμπες) όσο και η συνεργασία της τοπικής κοινωνίας (αποφυγή κατάληψης χώρων στάθμευσης ΑμεΑ, τοποθέτηση διαφημιστικών πινακίδων στα πεζοδρόμια, κ.α.). Ταυτόχρονα τα ειδικά σχολεία χρειάζονται αναβαθμίσεις και υπάρχει επιτακτική ανάγκη για οχήματα μετακίνησης ΑμεΑ, ημερήσια κέντρα και κέντρα δημιουργικής απασχόλησης όσο και για πρωτοβουλίες υποστηριζόμενης απασχόλησης.

Για να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης απαιτείται η εδραίωση μίας ισχυρής, ανθεκτικής και βιώσιμης σε βάθος χρόνου τοπικής οικονομίας η οποία δεν θα εξαντλεί τους τοπικούς πόρους, θα αξιοποιεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον τοπικό πλούτο και θα παράγει νέες και καινοτόμες οικονομικές δραστηριότητες. Προς αυτή την πορεία, η αξιοποίηση της τεράστιας πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα, αλλά και μία ευθύνη.

Το μεγάλο στοίχημα για την περιοχή παρέμβασης – και κυρίως για το βόρειο τρίγωνο – είναι να μπορέσει να κρατήσει τις ισορροπίες μεταξύ της πολύ μεγάλης τουριστικής ανάπτυξης και των άλλων πτυχών της αστικής ζωής ώστε να παραμείνει ένα ζωντανό αστικό κύτταρο.

Στόχοι και Όραμα της Στρατηγικής ΟΧΕ

Η Στρατηγική της προτεινόμενης ΟΧΕ-ΒΑΑ διαπνέεται από αρχές και φιλοδοξίες οι οποίες σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν το όραμα και τους στόχους της. Ως βασικοί αναπτυξιακοί στόχοι της Στρατηγικής ΟΧΕ-ΒΑΑ του Δήμου Ρόδου προσδιορίζονται:

• Η προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής, ιστορικής, αρχιτεκτονικής και αστικής κληρονομιάς της πόλης, και η αξιοποίηση του κτιριακού αποθέματος της
• Η ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας πολιτών και επισκεπτών, η βελτίωση της λειτουργικότητας του αστικού χώρου, η ανάπτυξη ζωντανών και πολύ-λειτουργικών χώρων πρασίνου και αναψυχής και άλλων πράσινων υποδομών στον αστικό ιστό
• Η βελτίωση στη διαχείριση φυσικών πόρων (νερό, ενέργεια) σε κοινόχρηστους χώρους, κτίρια, εγκαταστάσεις και υποδομές βάσει των αρχών της αειφορίας, και η αναβάθμιση βασικών υποδομών όπως η διαχείριση απορριμμάτων
• Η βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών, η μείωση των οχλήσεων και η προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας και των περιβαλλοντικά φιλικών τρόπων αστικής μετακίνησης
• Η δημιουργία μίας πόλης φιλικής για ΑμεΑ και άλλες ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, η στήριξη των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού (ΑμεΑ, τρίτη ηλικία) και η ενίσχυση των δυνατοτήτων κάλυψης των αναγκών τους σε υπηρεσίες υγείας (ψυχικής και σωματικής) και ψυχολογικής υποστήριξης
• Η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας, η στήριξη της σύνδεσης και της διάχυσης της καινοτομίας στις επιχειρήσεις, η διασύνδεση του τομέα του τουρισμού με άλλους παραγωγικούς κλάδους της οικονομίας που ενισχύουν την ανθεκτικότητα και την προστιθέμενη αξία του πρώτου, και η ενίσχυση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού
• Οριζόντιος στόχος: η αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών σε όλους τους παραπάνω τομείς (π.χ. ψηφιακό περιεχόμενο πολιτιστικών/τουριστικών πόρων, εξοικονόμηση και διαχείριση ενέργειας και λοιπών φυσικών πόρων, ψηφιακές εφαρμογές πληροφόρησης επισκεπτών και κατοίκων, έξυπνα συστήματα στάθμευσης, ενημέρωσης κυκλοφοριακού φόρτου και αστικής κινητικότητας, διαχείριση ευάλωτων ομάδων, κ.α.)

Σε αυτό το πλαίσιο, το Όραμα της Στρατηγικής ΟΧΕ-ΒΑΑ του Δήμου Ρόδου είναι:

Η περιοχή παρέμβασης της Ρόδου να αποτελέσει μια σύγχρονη, βιώσιμη, έξυπνη και κοινωνικά συνεκτική πόλη, που προστατεύει, αξιοποιεί και αναδεικνύει την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της, διασφαλίζει ποιότητα ζωής για κατοίκους και επισκέπτες, είναι φιλική, ασφαλής και προσβάσιμη προς όλους, διασφαλίζει την αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων, ενισχύει την κοινωνική συνοχή και ανθεκτικότητα των ευάλωτων ομάδων και προάγει την τοπική επιχειρηματικότητα, την καινοτομία και την οικονομική ανάπτυξη.

Άξονες Προτεραιότητας (Πυλώνες Δράσεων) της Στρατηγικής ΟΧΕ-ΒΑΑ

Η προτεινόμενη στρατηγική ΟΧΕ-ΒΑΑ δομείται γύρω από έξι (6) Άξονες Προτεραιότητας στο πλαίσιο των οποίων αναπτύσσονται οι σχετιζόμενες αναπτυξιακές δράσεις. Οι Άξονες Προτεραιότητας είναι οι ακόλουθοι:

• ΑΠ1 – Επιχειρηματικότητα και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη:  στοχεύει στη βελτίωση της εμπειρίας των επισκεπτών της πόλης της Ρόδου, στη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος και στην ενσωμάτωση καινοτομίας, στην προώθηση της εξωστρέφειας της τοπικής οικονομίας, του τομέα του τουρισμού και του πολιτισμού.
• ΑΠ2 – Βελτίωση της λειτουργίας του Δήμου και έξυπνες εφαρμογές για πολίτες και επισκέπτες: στοχεύει στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας του Δήμου αλλά και στη βελτίωση της λειτουργίας του χώρου μέσα από τη χρήση της τεχνολογίας.
• ΑΠ3 – Δημιουργία πράσινης και περιβαλλοντικά βιώσιμης πόλης:  στοχεύει στην ενίσχυση πρόληψης και διαχείρισης φυσικών κινδύνων, στην εξοικονόμηση ενέργειας, στην χρηστή διαχείριση των φυσικών πόρων και στην αναβάθμιση των πράσινων υποδομών.
• ΑΠ4 – Ολοκληρωμένη Προστασία και αξιοποίηση του Πολιτιστικού Αποθέματος: στοχεύει στην επανάχρηση αξιόλογων κτηρίων που σήμερα παραμένουν ανενεργά και στη δημιουργία πολιτιστικών περιπάτων.
• ΑΠ5 – Λειτουργικά και Αισθητικά Αναβαθμισμένη πόλη: στοχεύει στη βελτίωση της λειτουργικότητας του αστικού χώρου, στην προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας, στη βελτίωση της προσβασιμότητας του αστικού χώρου για όλους και στην αισθητική αναβάθμιση.
• ΑΠ6 – Προώθηση της Κοινωνικής Συνοχής: στοχεύει στη στήριξη ευάλωτων ομάδων με την ανάπτυξη κοινωνικών δομών και την προώθηση της απασχόλησης.

Ειδικοί Στόχοι των Αξόνων Προτεραιότητας της Στρατηγικής ΟΧΕ-ΒΑΑ

Οι έξι Άξονες βασίζονται σε επιμέρους Ειδικούς Στόχους, ως ακολούθως:

• ΑΠ1 – Επιχειρηματικότητα και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη
  • ΕΣ 1.1: Ενίσχυση τουριστικού προϊόντος και βελτίωση τουριστικής εμπειρίας
• ΑΠ2 – Βελτίωση της λειτουργίας του Δήμου και έξυπνες εφαρμογές για πολίτες και επισκέπτες
  • ΕΣ 2.1: Έξυπνες Εφαρμογές βελτίωσης λειτουργίας του Δήμου
  • ΕΣ 2.2: Έξυπνες Εφαρμογές και Υπηρεσίες βελτίωσης καθημερινότητας πολιτών και επισκεπτών
• ΑΠ3 – Δημιουργία πράσινης και περιβαλλοντικά βιώσιμης πόλης
  • ΕΣ 3.1: Βελτίωση ενεργειακής απόδοσης και εξοικονόμηση ενέργειας σε δημόσιες υποδομές
  • ΕΣ 3.2: Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και διαχείριση φυσικών κινδύνων
  • ΕΣ 3.3: Βιώσιμη διαχείριση υδατικών πόρων, υγρών αποβλήτων και απορριμμάτων
  • ΕΣ 3.4: Ενίσχυση του πρασίνου, πράσινες και γαλάζιες υποδομές
  • ΕΣ 3.5: Προώθηση βιώσιμης και περιβαλλοντικά φιλικής αστικής κινητικότητας
• ΑΠ4 – Ολοκληρωμένη Προστασία και αξιοποίηση του Πολιτιστικού Αποθέματος
  • ΕΣ 4.1: Προώθηση και αξιοποίηση του πολιτιστικού και κτιριακού αποθέματος
• ΑΠ5 – Λειτουργικά και Αισθητικά Αναβαθμισμένη πόλη
  • ΕΣ 5.1: Μέτρα για τη βελτίωση της κυκλοφορίας και στάθμευσης
  • ΕΣ 5.2: Αστικές αναπλάσεις και αξιοποίηση του κοινόχρηστου χώρου
  • ΕΣ 5.3: Βελτίωση και επέκταση των χώρων άθλησης και αναψυχής
• ΑΠ6 – Προώθηση της Κοινωνικής Συνοχής
  • ΕΣ 6.1: Κοινωνικές Δομές
  • ΕΣ 6.2: Εκπαιδευτικές και λοιπές δραστηριότητες στήριξης κοινωνικής ένταξης, συμμετοχής και απασχόλησης